Trong công tác kiểm soát thanh toán các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN, bên cạnh việc thúc đẩy giải ngân nhanh vốn đầu tư thì quản lý thu hồi tiền tạm ứng để đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả, tránh thất thoát lãng phí cũng là nội dung được KBNN Bắc Kạn quan tâm chỉ đạo và đem lại hiệu quả nhất định trong thời gian vừa qua. Từ thực tiễn hoạt động, chúng tôi rút ra một số kinh nghiệm trong công tác quản lý tạm ứng và xử lý thu hồi tạm ứng quá hạn kéo dài xin chia sẻ, trao đổi, nhằm tìm ra các giải pháp chung cho hệ thống KBNN, góp phần nâng cao hiệu quả của việc quản lý, sử dụng các nguồn vốn đầu tư.
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) là tiền đề quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ở Việt Nam, đầu tư công chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư và đóng góp đáng kể vào tăng trưởng tổng mức đầu tư cũng như tăng trưởng kinh tế. Trên thực tế, chi đầu tư công không chỉ tác động trực tiếp tới tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế mà còn tạo điều kiện và như là “vốn mồi” thúc đẩy đầu tư của xã hội, qua đó tác động tới tăng trưởng kinh tế đất nước. Do đó, việc giải ngân và quản lý sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư công sẽ góp phần quan trọng tới tốc độ tăng trưởng kinh tế, đảm bảo quốc phòng an ninh và an sinh xã hội. Trong nhiệm vụ kiểm soát chi, cùng với kiểm soát thanh toán vốn đầu tư công chặt chẽ, đúng quy trình thì việc giải ngân nhanh và quản lý tiền tạm ứng được sử dụng hiệu quả cũng là nhiệm vụ quan trọng của hệ thống KBNN.
Tại tỉnh Bắc Kạn, công tác giải ngân vốn đầu tư XDCB luôn được sự quan tâm sát sao của cấp ủy, chính quyền địa phương. Định kỳ, Ủy ban nhân dân tỉnh tổ chức hội nghị giao ban chuyên đề về XDCB để nắm bắt tình hình tiến độ triển khai và giải ngân của các công trình dự án, những khó khăn vướng mắc để chỉ đạo cụ thể cho từng sở, ban ngành, chủ đầu tư, ban quản lý dự án nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân. KBNN Bắc Kạn đã tranh thủ sự chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương, phổ biến, quán triệt đầy đủ chủ trương, chính sách về quản lý đầu tư XDCB của Chính phủ, Bộ Tài chính, chú trọng nâng cao hiệu quả đầu tư từ nguồn NSNN như: Thông tư số 08/2016/TT-BTC ngày 18/01/2016 của Bộ Tài chính quy định về quản lý, thanh toán vốn đầu tư sử dụng nguồn vốn NSNN (THông tư 08), THông tư số 108/2016/TT-BTC ngày 30/06/2016, số 52/2018/TT-BTC ngày 24/05/2018 của Bộ Tài chính sửa đổi bổ sung một số điều của THông tư 08… chỉ đạo, phân công công chức kiểm soát chi nắm chắc tình hình từng công trình, dự án, gói thầu, bám sát tiến độ giải ngân, thường xuyên rà soát nắm rõ tình hình thu hồi tạm ứng để đơn vị có giải pháp cụ thể, chỉ đạo sát sao công tác quản lý kiểm soát thanh toán vốn đầu tư. Chính vì vậy, công tác kiểm soát chi vốn đầu tư XDCB tại đơn vị luôn đạt được những kết quả rất đáng khích lệ.
Tất cả các nguồn vốn đầu tư thực hiện giải ngân qua KBNN Bắc Kạn đều được thực hiện kiểm soát, bảo đảm chặt chẽ, đủ hồ sơ pháp lý, tuân thủ đúng quy trình, chế độ quy định. Tính đến 31/12 hằng năm, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB bình quân luôn đạt 80% kế hoạch vốn, đến 31/01 năm sau đạt 95% kế hoạch vốn được giao.
KBNN Bắc Kạn giao công chức kiểm soát chi có trách nhiệm rà soát định kỳ các khoản nợ tạm ứng để ban lãnh đạo đơn vị thường xuyên ban hành công văn nhắc nhở, đôn đốc đến từng đơn vị tiền tạm ứng, hạn chế phát sinh mới số dư tạm ứng quá hạn. Chính vì vậy, dư tạm ứng trên địa bàn được quản lý tốt, hoàn trả kịp thời.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc tạm ứng và thu hồi tạm ứng trong chi đầu tư XDCB tại địa phương vẫn còn một số hạn chế như: Còn có số dư tạm ứng kéo dài qua nhiều năm như: Tiền tạm ứng của các công trình, dự án bị đình hoãn, giãn tiến độ theo Nghị quyết số 11/NQ-CP ngày 24/02/2011 của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội; số tiền đã tạm ứng nhưng chưa có khối lượng hoàn thành để hoàn ứng do nhà thầu cũng dừng thi công đối với các dự án phải đình hoãn, giãn tiến độ, nhà thầu không hoàn trả cho chủ đầu tư; vốn đã được các nhà thầu xây lắp tạm ứng nhưng sử dụng không đúng mục đích, chưa thi công đủ khối lượng tương đương với số tiền đã tạm ứng, hoặc trường hợp nhà thầu phá sản, giải thể, đổi tên… nhiều khoản tạm ứng giải phóng mặt bằng gặp nhiều vướng mắc, khó khăn về hồ sơ thủ tục và qua thời gian dài thay đổi cả về nhân sự và chủ đầu tư nên chậm thu hồi, rất khó thu hồi. Cá biệt, có dự án mặc dù thi công hoàn thành đưa vào sử dụng nhưng không lập quyết toán kịp thời do năng lực của chủ đầu tư còn hạn chế nên không thể tập hợp đủ hồ sơ chứng từ để quyết toán công trình.
Từ những tồn tại trong thực tế, công tác kiểm soát thanh toán các khoản chi đầu tư XDCB, KBNN Bắc Kạn nghiên cứu, đưa ra nhiều giải pháp đôn đốc thu hồi tạm ứng, đặc biệt là việc xử lý thu hồi các khoản tạm ứng quá hạn kéo dài: Chỉ đạo phòng Kiểm soát chi thường xuyên rà soát số dư tạm ứng vốn đầu tư XDCB, xem xét kỹ từng khoản tạm ứng, đặc biệt các khoản tạm ứng quá hạn từ các năm trước để có văn bản đôn đốc các chủ đầu tư, ban quản lý dự án thanh toán tạm ứng, không để xảy ra tình trạng số dư tạm ứng lớn, kéo dài; chủ động tìm hiểu nguyên nhân, nắm bắt kịp thời những tồn tại, vướng mắc, phân tích nguyên nhân việc chậm thu hồi, hoàn trả số dư tạm ứng của các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, tổng hợp các vướng mắc để giải quyết theo thẩm quyền, đưa ra những biện pháp tích cực để đẩy mạnh việc thu hồi tạm ứng.
Là cơ quan quản lý tài chính, ngân sách trên địa bàn, KBNN Bắc Kạn luôn nỗ lực phát huy trách nhiệm tham mưu cho cấp ủy chính quyền địa phương về công tác quản lý thu – chi ngân sách, trong đó thường xuyên chú trọng báo cáo chi tiết cụ thể về tình hình giải ngân kế hoạch vốn đầu tư XDCB và tình hình quản lý tiền tạm ứng, số dư tạm ứng và tạm ứng quá thời hạn quy định của các chủ đầu tư ban ban quản lý dự án; có ý kiến đề xuất, kiến nghị một số nội dung cụ thể trong việc quản lý tạm ứng và thu hồi tạm ứng vốn đầu tư như: Yêu cầu các chủ đầu tư, ban quản lý dự án báo cáo cụ thể nguyên nhân chưa làm thủ tục thanh toán, hoàn trả số tiền đã tạm ứng, có cam kết lộ trình và biện pháp hoàn trả các khoản tạm ứng đã quá hạn với Ủy ban nhân dân; Không thực hiện bố trí vốn cho các chủ đầu tư, ban quản lý dự án có số dư tạm ứng vốn lớn, quá hạn hoàn ứng theo quy định; thực hiện điều chuyển phần kế hoạch vốn chưa giải ngân của những công trình, dự án đã tạm ứng nhưng triển khai chậm, không đảm bảo tiến độ; Lấy tiêu chí tỷ lệ giải ngân và quản lý dư nợ tạm ứng là một trong những tiêu chí để đánh giá thi đua cuối năm của các chủ đầu tư, ban quản lý dự án.
Đối với số dư tạm ứng quá hạn đã kéo dài qua nhiều năm, KBNN Bắc Kạn tiến hành rà soát xem xét kỹ từng dự án và nội dung tạm ứng (chi phí xây lắp, thiết bị, tư vấn, đền bù giải phóng mặt bằng hay quản lý dự án), trao đổi với chủ đầu tư để xác định nguyên nhân phát sinh quá hạn và trách nhiệm hoàn trả. Riêng với số tạm ứng quá hạn của các nhà thầu xây lắp các gói thầu bị đình hoãn giãn tiến độ, KBNN Bắc Kạn chỉ đạo phòng Kiểm soát chi phối hợp với chủ đầu tư tổng hợp lập danh mục tên, địa chỉ, số tiền cụ thể của từng nhà thầu, theo từng công trình, từng chủ đầu tư, ban quản lý dự án để có biện pháp đôn đốc, cụ thể: Kiểm tra đối chiếu với các gói thầu đang triển khai tại các công trình dự án khác, nếu nhà thầu nằm trong danh sách này có tham gia thì đề nghị các chủ đầu tư, ban quản lý dự án cùng phối hợp với nhau để khi có khối lượng thanh toán sẽ tiến hành thu hồi tạm ứng.
Trường hợp nhà thầu không còn tham gia các gói thầu trên địa bàn và không phối hợp hoàn trả tạm ứng, KBNN Bắc Kạn phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư, Cục THuế trên địa bàn xác định tình trạng hoạt động của nhà thầu, tập hợp hồ sơ thủ tục chuyển cơ quan công an để điều tra hoặc khởi kiện. Với việc triển khai nhiều giải pháp cụ thể và quyết liệt từ năm 2014 đến nay, dư nợ tạm ứng quá hạn trên địa bàn giảm đều qua các năm. Nếu năm 2014, dư nợ tạm ứng quá hạn là 93 tỷ đồng thì đến cuối năm 2019 chỉ còn 17 tỷ trong đó dư quá hạn kéo dài qua nhiều năm chỉ còn hơn 3,9 tỷ đồng, đã giảm hơn 80% so với trước đây.
NGUYỄN QUANG HUY
